رادیو و سیاست خارجی ایران در حوزه تمدنی آسیای جنوبی (1357-1320)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی، گروه علم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 کارشناسی ارشد تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22099/ijas.2024.50810.1008

چکیده

سؤال مهم این مقاله آن است که اهداف ایران در دوره پهلوی دوم در استفاده از رادیو، این ابزار ارتباطی چه بود و چگونه از آن در روابط با کشورهای حوزه تمدنی و فرهنگی به‌ویژه با کشورهای هند، پاکستان، افغانستان و شوروی (ترکمنستان) بهره می‌برد. هدف، بررسی حوزه تمدنی ایران یعنی آسیای جنوبی و جایگاه آن‌ها در سیاست خارجی ایران عصر پهلوی از 1320 تا 1357 در برنامه‌های رادیویی است. فرض مهم این مقاله آن است که سلطنت پهلوی علاوه بر ابزارهای نظامی، به اهمیت نفوذ سیاسی، تبلیغاتی و فرهنگی با دیپلماسی رسانه‌ای نیز پی برده بود. برنامه‌های رادیویی ترکیبی از ایدئولوژی ملی‎گرایی باستان‌گرا و تجدد غربی با تأکید بر ترقیات سلطنت پهلوی، گسترش زبان فارسی بیشتر از طریق موسیقی و در اواخر، تبلیغ برخی انگاره‌های مذهب شیعه و تلاش برای خنثی‎سازی تبلیغات سوء همسایگان بود. در این مقاله، این موضوع در چارچوب دیپلماسی رسانه‌ای که از ابزارهای دیپلماسی عمومی و بر مبنای قدرت نرم است به آزمون گذاشته می‌شود. از منظر نظری، رابطه رسانه با سیاست خارجی مبتنی بر تأثیرگذاری، تأثیرپذیری و ارتباط متقابل است. یافته‎های پژوهش نشان می‌دهد رادیو و برنامه‌های آن به‌عنوان مهم‌ترین ابزار ارتباطی با افکار عمومی در این مقطع بیشتر به‌عنوان متغیری وابسته به سیاست خارجی پهلوی دوم بود. سلطنت پهلوی با تولید برنامه در رادیو، حفظ روابط مسالمت‎آمیز با کشورهای جنوب آسیا، گسترش نفوذ فرهنگی ایران در شبه‎قاره هند خنثی‌سازی تبلیغات شوروی را در رادیوی مشهد، گرگان و زاهدان دنبال می‌کرد. این امر، چشم‎انداز جدیدی برای بررسی روابط ایران با این کشورها ارائه می‌دهد. داده‌ها بر اساس دسترسی به اسناد فارسی در مراکز اسنادی داخل ایران جمع‌آوری، تنظیم و تحلیل ‌شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Radio and Iran’s Foreign Policy in the Civilizational Sphere with Emphasis on South Asia (1941-1979)

نویسندگان [English]

  • EBRAHIM ABBASSI 1
  • Reza Mokhtari Esfahani 2
1 Associate Professor of Political Sciences, Political Sciences Department, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 MA. in History, Shahid Beheshti University, Tehran. Iran
چکیده [English]

Radio is an important medium in relations between countries and an instrument for public diplomacy. The main question is what were the Second Pahlavi’s purposes in using this communication instrument and how was it used in foreign policy with countries in its civilizational and cultural sphere, especially India, Pakistan, Afghanistan, and the USSR (Turkmenistan). The main hypothesis of this article is that the Pahlavi monarchy didn’t define its influential instruments only in the military realm. Instead, it recognized the importance of cultural and propaganda influence, considering Iran’s heritage in culture, art, music, and the Persian language. Policymakers insisted on a combination of the ideology of ancient nationalism and westernization, emphasizing the Pahlavi monarchy, the expansion of the Persian language, and Shiite religion through music, as well as efforts to neutralize neighbors’ propaganda. Research findings indicate that after the establishment of radio in 1940, one of Iran's important objectives was to broadcast in different languages in neighboring countries for Iranian immigrants. Simultaneously, the Pahlavi monarchy tried to expand its cultural influence in the Indian subcontinent and maintain peaceful relations with South Asian countries. The present study provides a different narrative of Iran’s foreign relations through the analysis of radio programs (Radio Mashhad, Gorgan, Zahedan).

کلیدواژه‌ها [English]

  • foreign policy
  • Pahlavi
  • Public Diplomacy
  • Radio
  • South Asia

مراجع

آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، پایگاه نخست‎وزیری، اسناد مختلف.
آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، پایگاه نخست‌وزیری، شماره 235
 آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، پایگاه نخست‎وزیری، شماره 236
آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، پایگاه نخست‎وزیری، شماره 375
آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، اسناد مختلف
آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، شماره 293007478
اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران (1345- 1318 ه.ش)(1379). به کوشش علیرضا اسماعیلی و دیگران، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‎رسانی دفتر رئیس‎جمهور، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
اسنادی از سیاست‎های فرهنگی و اجتماعی در دوره پهلوی دوم- صورت‎جلسات کمیسیون بررسی مسائل روز (1356-1346)، (1391). به کوشش بهنام صدری و علیرضا اسماعیلی، ج اول دوم، مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری- تهران: خانه کتاب.
اطلاعات (روزنامه)، س 3، ش 740، شنبه، 24 فروردین 1308، ص 1.
اطلاعات (روزنامه)، چهارشنبه 17 اردیبهشت 1354.
حکمت شیرازی، علی‎اصغر (1379). ره‎آورد حکمت، به اهتمام سید محمد دبیر سیاقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
خلیلی سپهری، ابراهیم (1342، شهریورماه). چگونه رادیو تهران تأسیس شد، مجله رادیو ایران، ش 82.
ذوالفقاری، وحید (1399). رفتارشناسی نیروهای اجتماعی در سیاست خارجی، تهران: نگاه معاصر
سرگذشت رادیو در ایران به روایت اسناد (1357 ـ 1310 ش)(1389). به کوشش و تحقیق رضا مختاری اصفهانی، طرح آینده، تهران: دفتر پژوهش‎های رادیو.
فرهنگ‎ ستیزی در دوره رضاشاه (1375)، اسناد منتشرنشده سازمان پرورش افکار (1320ـ 1317 هجری شمسی). به کوشش محمد دلفانی، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
کارنامه‎ای از رادیو و تلویزیون ملی ایران تا پایان سال 2535 (2536). به کوشش ژیلا سازگار، تهران: سروش.
متین دفتری، احمد (1371). خاطرات یک نخست‎وزیر، به کوشش باقر عاقلی، تهران: علمی.
مختاری اصفهانی، رضا، (1388). تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران: طرح آینده.
مورگنتا، هانس. جی (1389). سیاست میان ملت‌ها، ترجمه مشیر زاده، تهران: وزارت امور خارجه.
موسوی و دیگران (1394). موانع همگرایی اجتماعی و فرهنگی ایران و افغانستان در دوره پهلوی، فصلنامه تاریخ ایران و اسلام دانشگاه الزهراء، 25(117): 199-218.
نای، جوزف (1393). قدرت نرم ابزار موفقیت در سیاست بین‌الملل، ترجمه روحانی و ذوالفقاری، تهران: دانشگاه امام صادق.
نصیری فر، حبیب‌الله (1383). تاریخچه تأسیس رادیو تهران (ایران) و هنرمندان آن، تهران: علمی.
نیکلاس، جی کال (1378) دیپلماسی عمومی، ترجمه جمعی از نویسندگان، تهران: دانشکده و پژوهشکده اطلاعات و امنیت.
ولف، چارلز، دوران، برایان (1384). دیپلماسی عمومی، بوسه مرگ، ترجمه علی گل‌محمدی، ماهنامه زمانه، 4(31-32): 93-103.
یزدان فام، محمود (1393). دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
Amin, C. (2015). The Press and Public Diplomacy in Iran, 1820-1940, Iranian Studies, 48(2): 269-287.
Baran, S. and Davis, D. K. (2006). Mass Communication Theory: Foundations, Ferment and the Future, Thomson Wadsworth.
Janson, R. A., Patra, E. R. (2010). Cold War Broadcasting: Impact on the Soviet Union and Eastern Europe, Budapest, Central European Press.
Linda, R. (2013). Radios War: Broadcasting in the Cold War, Cold War History, 13(2), 145-152. DOI: 10.1080/14682745.2012.757134.
Melissen, J. (2005). The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, UK, Palgrave Macmillan.
Mervin, R. (2019). Operation Countenance: The 1941 Invasion of Iran and the Clash of Propaganda Narratives, Iranian Studies, 52:3-4, DOI: 10.1080/00210862.2019.1628638
Taylor, P.M. (1997). Global Communication, International Affairs and the Media since 1945, Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار