سیاست و فرآیند پذیرش و داوری مقالات
مجله ایرانی مطالعات آسیا (IJAS)
دانشگاه شیراز
تمام مقالات ارسالی به مجله ایرانی مطالعات آسیا (IJAS) تحت یک فرآیند داوری همتای دوسوکور (double-blind peer review) ارزیابی میشوند. در این نظام، هویت نویسندگان برای داوران و هویت داوران برای نویسندگان ناشناس میماند تا عدالت، بیطرفی و سلامت علمی فرآیند تضمین شود.
هدف از داوری همتا، اطمینان از انتشار آثاری است که از نظر علمی معتبر، از نظر روششناختی استوار و از حیث ارتباط با اهداف و حوزه مجله، در سطح مطلوب قرار دارند.
۱. سیاست داوری (دوسوکور)
- همه مقالات پژوهشی توسط حداقل دو داور مستقل در حوزه مرتبط داوری میشوند.
- نسخهای که داور دریافت میکند، ناشناس و فاقد نام و وابستگی سازمانی نویسندگان است.
- هویت داوران برای نویسندگان افشا نمیشود.
- بهطور معمول، صرفاً بر اساس یک گزارش منفی، مقاله رد نمیشود؛ تصمیم نهایی بر پایهی ترکیبی از نظرهای داوران و قضاوت علمی سردبیر/ویراستار اتخاذ میشود.
۲. نمای کلی فرآیند پذیرش
فرآیند پذیرش و داوری مقالات در IJAS بهصورت خلاصه شامل مراحل زیر است:
- ارسال برخط و کنترل فنی اولیه
- غربالگری علمی توسط تحریریه (داوری سردبیری)
- ارسال برای داوری همتای دوسوکور
- تصمیمگیری تحریریه
- اصلاح و بازنگری مقاله (در صورت نیاز)
- پذیرش نهایی و آمادهسازی برای انتشار
زمانهای تقریبی در ادامه آمده است و ممکن است بسته به در دسترس بودن داوران، پیچیدگی مقاله و میزان اصلاحات متغیر باشد.
۳. ارسال مقاله و کنترل فنی اولیه
- همه مقالات باید از طریق سامانه آنلاین مجله ارسال شوند؛ ارسال از طریق ایمیل بهطور معمول پذیرفته نمیشود.
- پس از دریافت، دفتر مجله بررسی میکند که:
- مقاله با اهداف و حوزه موضوعی مجله همخوانی دارد؛
- ساختار و قالب مقاله مطابق راهنمای نویسندگان است؛
- نسخه اصلی مقاله برای داوری دوسوکور درست ناشناس شده است؛
- عنوان، چکیده و کلیدواژههای انگلیسی بهشکل صحیح درج شدهاند؛
- بیانیههای لازم (حامیان مالی، تعارض منافع، ملاحظات اخلاقی انسان/حیوان در صورت لزوم) وجود دارد.
- همه مقالات با استفاده از نرمافزار همانندییاب از نظر میزان مشابهت با آثار منتشرشده یا در دست داوری دیگر بررسی میشوند. مقالاتی که دارای مشابهت غیرمجاز، سرقت علمی یا انتشار تکراری باشند ممکن است در همین مرحله رد یا برای توضیح به نویسنده بازگردانده شوند.
- مقالاتی که بهطور آشکار خارج از حوزه مجله باشند، یا از نظر حداقل استانداردهای علمی و اخلاقی در سطح قابل قبول نباشند، ممکن است توسط سردبیر بدون ارسال برای داوری خارجی رد شوند (رد سردبیری).
مجله تلاش میکند این مرحله را، در حد امکان، ظرف حدود ۷ تا ۱۰ روز پس از ارسال مقاله تکمیل کند.
۴. غربالگری علمی توسط تحریریه
- مقالاتی که از کنترل فنی اولیه عبور میکنند، توسط سردبیر به یکی از ویراستاران علمی یا اعضای هیئت تحریریه در حوزه تخصصی مربوطه ارجاع میشوند.
- ویراستار، ارزیابی علمی مقدماتی انجام میدهد و موارد زیر را در نظر میگیرد:
- اصالت و نوآوری مقاله و میزان افزودن آن به دانش موجود؛
- اهمیت نظری و/یا تجربی موضوع؛
- تناسب و استحکام روششناسی؛
- انسجام استدلال، ساختار مقاله و کیفیت نگارش؛
- ارتباط مقاله با مطالعات آسیایی و اولویتهای موضوعی مجله.
- بر این اساس، ویراستار ممکن است:
- مقاله را برای داوری همتا به داوران خارجی ارسال کند؛ یا
- پیشنهاد رد مقاله در همین مرحله را به سردبیر ارائه دهد.
۵. انتخاب و دعوت داوران
- مقالاتی که برای داوری ارسال میشوند، به حداقل دو داور مستقل و متخصص در حوزه موضوعیِ مقاله ارجاع میگردند؛ در صورت نیاز، داور سوم نیز برای رفع اختلاف نظرها دعوت میشود.
- معیارهای انتخاب داوران عبارتاند از:
- تخصص علمی در موضوع مقاله؛
- نداشتن تعارض منافع با نویسنده یا موضوع؛
- سابقه داوری باکیفیت (در صورت وجود)؛
- تا حد امکان، تنوع جغرافیایی و نهادی.
- داوران دریافت میکنند:
- نسخه ناشناس مقاله؛
- فرم داوری یا مجموعهای از پرسشهای راهنما؛
- توضیحی درباره مهلت مورد انتظار برای ارسال گزارش.
- نویسندگان میتوانند هنگام ارسال مقاله، داوران پیشنهادی خود را معرفی کنند و همچنین نام افرادی را که ترجیح میدهند داور مقالهشان نباشند (مثلاً بهدلیل تعارض منافع) اعلام کنند. مجله ملزم به پذیرش این پیشنهادها نیست، اما ممکن است آنها را در نظر بگیرد.
مجله تلاش میکند، در حد امکان، گزارشهای داوری را طی حدود ۴ تا ۸ هفته دریافت کند.
۶. نقش و تعهدات داوران
داوران موظفاند ارزیابی منصفانه، متوازن و سازندهای ارائه دهند و بهویژه موارد زیر را بررسی کنند:
- تازگی و اهمیت موضوع؛
- کفایت و بهروز بودن مرور ادبیات؛
- تناسب و استحکام چارچوب نظری و/یا روش تحقیق؛
- دقت و عمق تحلیل و تفسیر یافتهها؛
- انسجام استدلال و وضوح نگارش؛
- اعتبار نتیجهگیریها و میزان مشارکت مقاله در حوزه مطالعات آسیایی.
انتظارات اصلی از داوران:
- برخورد محرمانه با مقاله و کل فرآیند داوری؛
- اعلام هرگونه تعارض منافع واقعی یا بالقوه در اولین فرصت؛
- خودداری از استفاده از اطلاعات مقاله در پژوهشهای خود، تا زمان انتشار رسمی؛
- ارسال گزارش در مهلت مقرر یا اطلاع دادن به سردبیر در صورت ناتوانی از انجام داوری در موعد تعیینشده.
گزارش داوری معمولاً شامل:
- یک توصیه کلی (پذیرش، اصلاح جزئی، اصلاح اساسی، رد با امکان ارسال مجدد، رد)؛
- توضیحات و پیشنهادهای اصلاحیِ مشروح برای نویسندگان؛
- در صورت نیاز، نکات محرمانه برای سردبیر.
۷. تصمیمگیری تحریریه
پس از دریافت گزارشهای داوران، ویراستار مسئول، آنها را همراه با ارزیابی خود از مقاله بررسی میکند و با هماهنگی سردبیر، یکی از تصمیمهای زیر اتخاذ میشود:
- پذیرش (Accept):
مقاله با همین نسخه یا با اصلاحات بسیار جزئی قابل انتشار است.
- اصلاح جزئی (Minor revision):
مقاله از نظر محتوا در اصل قابل پذیرش است اما به اصلاحات محدود (مثلاً تکمیل منابع، شفافتر شدن برخی بحثها یا اصلاح ساختار بخشهایی از متن) نیاز دارد.
- اصلاح اساسی (Major revision):
مقاله نیازمند تغییرات اساسیتر در استدلال، ساختار، روششناسی، دادهها یا تحلیل است و پس از بازنگری جدی دوباره مورد بررسی قرار میگیرد.
- رد با امکان ارسال مجدد (Reject & encourage resubmission):
مقاله در شکل فعلی برای انتشار مناسب نیست، اما موضوع آن با بازنویسی و بازطراحی اساسی میتواند در قالب مقالهای جدید، دوباره به مجله ارسال شود.
- رد (Reject):
مقاله برای انتشار در مجله مناسب تشخیص داده نمیشود.
سردبیر مسئول تصمیم نهایی است. نظرات داوران جنبه مشورتی دارند اما بهصورت جدی در تصمیمگیری لحاظ میشوند. همراه با نامه تصمیم، نسخه ناشناسشده نظرهای داوران و در صورت لزوم توضیحات تکمیلی تحریریه برای نویسندگان ارسال میشود.
۸. اصلاح و بازنگری (در مسیر پذیرش)
- در صورت تصمیم به اصلاح جزئی یا اصلاح اساسی، از نویسندگان دعوت میشود نسخه اصلاحشده مقاله را در مهلت تعیینشده ارسال کنند.
- نویسندگان موظفاند:
- متن مقاله را مطابق نکات داوران و ویراستار با دقت بازنگری کنند؛
- یک پاسخنامه تفصیلی تهیه کنند و بهصورت بند به بند توضیح دهند که هر نکته داور چگونه اصلاح شده یا چرا (با استدلال) اصلاح آن ممکن نبوده است؛
- تغییرات را در نسخه جدید بهصورت مشخص (مثلاً با Track Changes یا رنگ متفاوت) نشان دهند.
- نسخه اصلاحشده ممکن است:
- در موارد اصلاح جزئی، فقط توسط ویراستار مسئول ارزیابی شود؛
- در موارد اصلاح اساسی، مجدداً برای یک یا چند داور ارسال شود.
- در مواردی ممکن است پیش از تصمیم نهایی، به بیش از یک دور اصلاح نیاز باشد.
معمولاً برای اصلاح جزئی بازهای در حدود ۳–۴ هفته و برای اصلاح اساسی ۶–۸ هفته در نظر گرفته میشود، که در نامه تصمیم بهطور مشخص اعلام خواهد شد.
۹. محرمانگی و ناشناسی (در فرآیند پذیرش دوسوکور)
برای حفظ سلامت فرآیند دوسوکور:
- نویسندگان باید:
- نام و وابستگی سازمانی خود را از فایل اصلی مقاله حذف کنند؛
- در ارجاع به آثار خود، در حد امکان، از ضمیر سوم شخص استفاده کنند؛
- بخش تقدیر و تشکر و هرگونه اطلاعات هویتی را در فایل جداگانهای قرار دهند، نه در متن ناشناس مقاله.
- داوران نباید بکوشند هویت نویسندگان را شناسایی کنند. اگر داوری احساس کند هویت نویسنده را میداند و این شناخت ممکن است بر بیطرفی او اثر بگذارد، باید موضوع را به سردبیر اطلاع دهد تا در صورت لزوم داور جدیدی جایگزین شود.
- دفتر مجله و تحریریه موظفاند کل مکاتبات و فایلها را بهگونهای اداره کنند که محرمانگی و ناشناسی نویسندگان و داوران در طول فرآیند حفظ شود.
۱۰. پذیرش نهایی و آمادهسازی برای انتشار
- پس از پذیرش نهایی مقاله، نویسنده مسئول بهصورت رسمی از طریق سامانه یا ایمیل مطلع میشود.
- مقاله وارد مرحله آمادهسازی برای انتشار (ویرایش ادبی و فنی، صفحهآرایی، آمادهسازی نسخۀ نمونه) میگردد.
- نسخه نمونه (Proof) برای نویسنده ارسال میشود تا خطاهای تایپی و موارد جزئی را اصلاح کند؛ اعمال تغییرات اساسی در محتوا در این مرحله، بهطور معمول امکانپذیر نیست.
- نسخه نهایی و اصلاحشده، بهعنوان نسخه قابل استناد، بهصورت دسترسی آزاد بر روی وبسایت مجله منتشر و در شمارۀ مناسب از مجله قرار داده میشود.
.jpg)
