آسیب‌شناسی رهبری منطقه‌ای- آسیایی ایران با الهام از نظریه جایگاه‌یابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.22099/ijas.2024.50260.1001

چکیده

چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن، همواره یکی از اهداف و آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران دست‌یابی به رهبری منطقه‌ای و جهانی بوده است. ایران از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های طبیعی، ژئوپلیتیک و حتی فرهنگی و تمدنی لازم برای ایفای این نقش حداقل در منطقه و آسیا برخوردار است. منتها عدم استفاده درست از این ظرفیت‌ها طی یک سده اخیر نه‌تنها ایران را از این مهم بازداشته بلکه حتی چالش‌های بسیاری برای توسعه آن نیز ایجاد کرده است. لذا سؤال اصلی این مقاله بدین گونه است که ایران برای رهبری منطقه‌ای و آسیایی با چه محدودیت‌ها و چالش‌هایی مواجه است؟ استدلال مقاله بر آن است که علی‌رغم تمایل ایران به رهبری و داشتن منابع طبیعی و انسانی لازم، عدم بالفعل‌سازی ظرفیت‌ها از یک‌سو و پی‌گیری آرمانی و شعاری رهبری بدون توجه به توان عملی و شرایط کشور از سوی دیگر، نه‌تنها ایران را در دست‌یابی به رهبری منطقه‌ای بازداشته، بلکه حتی با ایجاد نگاه منفی نسبت به کشور و دامن زدن به تنش‌ها و حساسیت‌های منطقه‌ای و جهانی به جبهه‌گیری‌ها و دشمنی‌هایی علیه کشور منجر شده که حتی توسعه حداقلی کشور را با مشکل مواجهه کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Pathology of Iran's regional-Asian leadership inspired by positioning theory

نویسنده [English]

  • sirus bonyadi
Phd Candidate in Political Sciences, Political Sciences Department, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Both before and after the Islamic Revolution, reaching regional and Asia leadership has always been a goal for the Islamic Republic of Iran. Iran has geopolitical, natural, and even cultural and civil capacities and potentials to play this role. However, the inappropriate use of these potentials in the last 100 years has prevented Iran from reaching this goal and even caused serious challenges to its development. Therefore, in this study, the main question is what limitations and challenges Iran has to face for regional and Asia leadership. The reasoning in this study is that Iran tends to be the leader and has sufficient natural and human resources; however, the country is not able to apply potential abilities and turn them into actual ones; also, Iran is too idealistic in pursuing leadership and does not consider the real abilities and conditions of the country; therefore, not only has Iran had problems in regional leadership, but also has been deprived of international capacities because of provoking worldwide tensions and the negative views to the country. Such views have led to entrenchment and hostility against Iran and have made the development of the country a challenge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regional leadership
  • positioning
  • capacity
  • Iran
  • tension
آنکتاد (2024): Worldinvestmentreport 2024.(5/4/1403).
https://unctad.org/system/files/official-document/wir2024_en.pdf.
https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2024/07/16/world-economic-outlook-update-july-2024.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز (1394). باز درآمدی بر روابط راهبردی چین و ایران؛ در پرتو هویت‌های بین‌المللی، تهران: مخاطب.
ازغندی، علیرضا (1384). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس.
العالم (1398): عراقچی: برجام در وضعیت «مراقبت ویژه» است و حفظ آن به تلاش اروپا بستگی دارد (مشاهده 6/2/1403)https://fa.alalam.ir/news/4581636.
پهلوان‌زاده، فرهاد و بیابانی الهام (1399). آسیب‌شناسی جایگاه ایران در رتبه‌بندی جهانی شاخص انجام کسب‌وکار در راستای سیاست‌های کلی نظام، سیاست‌های راهبردی کلان، دوره 7(28): 612-628.
تی آر تی فارسی (2019): بیشترین تعداد شرکت‌های سرمایه‌گذاری در ترکیه توسط ایرانیان ثبت شد.https://WWW.TRT.net.tr/persian/yrn/2019/12/11/byshtryn-t-dd shrkhthy-srmyhgdhry-dr-trkhyh-twst-yrnyn-thbt-shd-1321722.
خبرآنلاین (1402): سهم ایران از تجارت جهانی به پایین‌ترین سطح در تاریخ معاصر رسید (مشاهده در 5/3/1403).https://www.khabaronline.ir/live/1749516/  .
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1394). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ: ششم، تهران: سمت.
زکریا، فرید (1388). جهان پسا آمریکایی، ترجمه احمد علیقلیان، تهران: انتشارات نو.
سجادپور، سید محمدکاظم (1381). سیاست خارجی ایران: چند گفتار در عرصه عملی و نظری، تهران: موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
عجم اوغلو، دارون و رابینسون، ج (1394). چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟ چاپ دوم، ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی پور، تهران: انتشارات روزنه.
فنبی، جاناتان (1399). آیا چین بر قرن 21 مسلط می‌شود؟ ترجمه شهریار خواجیان، نشر ققنوس.
فولر، گراهام (1373). قبله عالم، ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
کدی، نیکی؛ و گازیوروفسکی، مارک (1379). نه شرقی و نه غربی، رابطه خارجی ایران با آمریکا اتحاد شوروی، ترجمه ابراهیم متقی و الهه کولایی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
لفت ویچ، آدریان (1384). سیاست و توسعه در جهان سوم، ترجمه علیرضا خسروی و مهدی میر محمدی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
موسویان، حسین (1394). ایران و آمریکا؛ گذشته شکست‌خورده و مسیر آشتی، تهران: تیسا.
نای، جوزف (1395). پایان قرن آمریکا؟، ترجمه غلامرضا علی بابایی، نشر: اختران.
میلانی، محسن (1381). شکل‌گیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمه: مجتبی عطارزاده، تهران: گام نو.
نوح هراری، یووال (1397). انسان خردمند؛ تاریخ مختصر آینده، ترجمه نیک گرگین، نشر فرهنگ نشر نو.
هاشمی، محمد منصور (1389). آمیزش افق‌ها؛ منتخباتی از آثار داریوش شایگان، نشر: فرزان.
برگر، پ؛ و هانتینگتون، س (1383). چند جهانی شدن، ترجمه علی کمالی و لادن کیانمهر، تهران: انتشارات روزنه.
ثمودی پیله­رود، علیرضا (1398). جایگاه حقوق بشر در سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال ج. ا. ایران، فصلنامه حقوق بشر، 14(1): 73-99.
حاج­ یوسفی، امیرمحمد (1389). ریشه­های سیاست خارجی تعاملی –تقابلی ایران در دوره ریاست جمهوری احمدی­نژاد، رهیافت سیاسی و بین­المللی، 22، 102-132.
دبیرزاده، شهریار (1381). تأثیر گفت‌وگوی تمدن‌ها بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 4، 2-1.
درویشی، فرهاد و فردی تازکنده، محمد (1387). مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت خاتمی (1384-1376)، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 4(3)، 102-136.
دهشیری، محمد (1380). چرخه آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی در سیاست خارجی ایران، فصلنامه سیاست خارجی، 15(2): 329-356.
رمضانی، روح‌الله (1381). سیاست خارجی و منافع ملی در جمهوری اسلامی ایران، ترجمه آرمان جمالی، فصلنامه پژوهشکده مطالعات راهبردی، 98: 156-185.
سرمدی، حمید و ازغندی، علیرضا (1395). جنگ تحمیلی و تأثیر آن بر تغییر گفتمان سیاست خارجی ایران، پژوهش ملل، 1(10)، 1-16.
رضایی، علیرضا (1400). سیاست خارجی مطلوب دولت ابراهیم رئیسی؛ الگوی نظم عدالت محور مبتنی بر استراتژی موازنه نرم، فصلنامه راهبرد سیاسی، 5(2): 23-45.
سریع القلم، محمود (1390). مفهوم قدرت و عملکرد سیاست خارجی: مقایسه ایران و چین، فصلنامه روابط خارجی، 3(9): 49-74.
سمیعی اصفهانی، علیرضا و امیر بیک، علی (1390). قدرت منطقه‌ای ایران و چالش‌های خارجی پیش رو، فصلنامه سیاست، 41(4): 97-118
صبوری، ضیاءالدین و صالحیان، تاج‌الدین (1394). آینده‌بینی منازعه خاورمیانه و تغییر در توازن قدرت منطقه‌ای ایران و ترکیه، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 1(7): 105-138.
قهرمان پور، رحمن (1386). چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی ایران در روابط با ترکیه، نامه دفاع (4). مرکز تحقیقات راهبردی- معاونت پژوهش.
قهرمان پور، رحمن (1389). تقدم الهام بخشی بر قدرت نرم در سیاست‌های کلان ج. ا. ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، 8(28): 148-172.
مبینی دهکردی، علی و هاشمیان، مسعود (1387). رویکرد دیپلماسی اقتصادی در منطقه و جهان، الزام روابط خارجی توسعه‌گرا، مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‌گرا (گردآوری مسعود موسوی شفائی) تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، 410-381.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1401): تحلیلی بر عملکرد رقابت پذیری صنعتی در اقتصاد ایران از نگاه یونیدو 2022 (4/4/1403).
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1753041.
https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/ir/42554d676fe4a7010773ad21f968b472baf048f75096f473053b4337b9255412.pdf.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1400): تصویری از وضعیت اقتصادی کشور؛ چالش‌ها و راهکارها (تاریخ مشاهده 3/8/1402).
https://media.farsnews.ir/Uploaded/Files/Documents/1399/03/15/13990315000206_Test.pdf.
معینی، جواد و رضا پور، مهین (1387). تأثیر نظام بین‌الملل بر هژمونی منطقه‌ای ایران، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 7.
میر­فخرایی، حمید (1393). سیاست خارجی دولت موقت: از عدم تعهد تا اصل نه شرقی نه غربی، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 2(8)، 82-61.
نجاتی، م. (1391). 62 درصد مدال‌آوران المپیادها رفتند، روزنامه شرق، سه‌شنبه 9 خرداد 1391.
نقیب زاده، احمد (1388). چالش‌های نظری و عملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه روابط خارجی، 1(2): 33-55.
نائینی، هادی و عیسی‌زاده، هادی (1402)، تاثیر معاهدات سرمایه‌گذاری دوجانبه بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران: رویکرد مدل جاذبه، مجله پژوهش ها و سیاست‌های اقتصادی، 107، 213-238.
واعظی، محمود و ملکی، عباس (1382). واکاوی رویکردهای سیاست خارجی، مصاحبه با آیت اله رفسنجانی، مجله راهبرد، 27، 30-5.
یادگاریان، فرامرز (1398). اقدامات متقابل ایران در برابر خروج ایالات‌متحده آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و مکانیسم ماشه، دوفصلنامه ایرانی سازمان ملل متحد، 2(3)، 89-110.
Freilich, D. C. (2018). Israeli nation security, oxford, oxford press.
Harré, R., & Van Langenhove, L. (1991). Varieties of positioning. Journal for the Theory of Social Behaviour, 21(4), 393–407.
Harré, R., & Van Langenhove, L. (1999). Positioning theory: Moral contexts of intentional action. Oxford: Basil Blackwell.
Herzog, M. (2019). Israel Push Back in Syria, at; htt//Washington institute for Near East Policy. Org.
Keohane, R. (1969). Lilliputians’ dilemmas: Small states in international politics. International Organization, 23(2), 291–310.
Kingah, S. & Quiliconi, C. (2016). Global Regional Leadership of BRICS Countries. United State. Springer.
Kissinger, H. (2014). World Order, United States: Penguin Book limited.
Mousavian, H. (2008). Iran-Europe Relations, Challenges and Opportunities. New York: Routledge.
Nolte, D. (2010). How to compare regional power: Analytical concept and research topic, Review of international studies, 36(4): 881-901.
Nolte, D. (2010). How to compare regional powers, Analytical concepts and research topics. 1-24.
Nye, J. (2004). Soft power and American foreign policy, Political Science Quarterly, 119(2): 255–270.